Döviz kuru, iki milli para birimi arasındaki değişim oranını ifade eder. Döviz fiyatlarına döviz kuru denmektedir. Döviz kuru yükselirse yabancı paranın değeri artar. Ulusal paranın değeri azalır. Döviz kuru düşerse yabancı paranın değeri düşer, ulusal paranın değeri artar.
Kurlardaki değişiklik uluslararası ekonomik ilişkilere konu olan mal ve hizmetlerin piyasa fiyatlarını ve sonra da diğer piyasaları etkileyerek ekonomilerde global değişiklikler yaratır.
Bir birim dövizin ulusal para cinsinden fiyatına dolaysız kotasyon denir. Enserten döviz kuru olarak da adlandırılır. 1$=4,25 TL gibi gösterilir. Enserten döviz kurunun yükselmesi ulusal paranın dış değerinin düştüğünü gösterir. (Avrupa usulü)
Bir birim ulusal paranın döviz cinsinden fiyatına dolaylı kotasyon denir. Serten olarak da adlandırılır. 1 TL= 1/4,25 gibi gösterilir. Serten kurun yükselmesi ulusal paranın dış değerinin yükseldiği anlamına gelir. (Amerikan usulü)
Bankaların döviz alım satımında kur belirlemelerine “kote etmek” ya da “kotasyon” denir. Bankalar alış ve satış kurlarını ayrı ayrı kote eder. Düşük fiyattan döviz alır yüksek fiyattan satarlar. Aradaki fark bankaya bankaya kar olarak döner. Buna kur marjı denir.
Örneğin, Alış kuru 4,25 satış kuru 4,26 olsun. Alış ve satış arasında 30 günlük süre olsun. Buradaki kur marjı aşağıdaki gibidir;
((4,26-4,25) /4,26) * 360/30*100 = 0,02 kar marjıdır.
Alış ve Satış Kur Farkı Nedenleri
- Döviz işlemlerinin miktarı fazla olursa alım satım marjı düşük olur.
- Döviz piyasası istikrarsızsa marjlar yüksektir.
- İstikrarsızlık beklentileri kar marjını artırır.
Efektif Kurlarda Alış Satış Marjının Yüksek Oluş Nedenleri
- Efektif dövizler genellikle ufak miktarda alınır satılır. Bu ufak miktarlar için de aynı idari masraf yapılır.
- Efektif dövizler bankalarda nakit olarak bulunur. değişik yabancı paraları kasasında tutan banka bu alım satım süresi içinde faiz geliri elde edemez.
- Nakit dövizlerin güvenlik problemi vardır. Ayrıca nakit dövizlerin ilgili ülkeden getirilmesi bir masrafı gerektirir. Bu nedenle efektif döviz kurları dövize göre daha fazla alım satım marjını içerir.
Döviz Kuru Çeşitleri Nelerdir?
İki ulusal para arsında piyasada fiilen uygulanan değişim oranına dolaysız(düz) kur denir. Örnek; 1$=1 TL. Farklı paraların kurlarının dolar gibi ortak bir payda üzerinden hesaplanmasına çapraz kur (dolaylı) denir. Örnek;
1$= 2Euro → Frankfurt piyasasında
1$= 2 TL → Tahtakale piyasasında
1 Euro= 0,50 TL → Dolaylı kur olur.
Reel Döviz Kuru Nedir?
Reel döviz kuru, ülke içi ve ülke dışı fiyatlar düzeyi ile düzeltilmiş nominal döviz kurudur. Formülü şu şekildedir;
R=E x Pf/Pd
R: Reel döviz kuru
E: Nominal döviz kuru
Pf: dış fiyat indeksi
Pd: yurtiçi fiyat endeksi
Reel döviz kuru ülkelerin rekabet gücünün ölçümünde kullanılmaktadır. Aynı zamanda ülkelerin asgari geçim düzeyinin karşılaştırılmasında da kullanılabilir. Örneğin; reel TL/$ döviz kurundaki artış ABD’nin asgari geçim düzeyinde oransal artışı gösterir.
Döviz Kuru Sistemleri Nelerdir?
- Sabit Döviz Kuru Sistemi Nedir? Yetkili kurumlar tarafından belirlenen kurdur ve sabittir. En önemli avantajı geleceği öngörmeye imkan verir ve spekülasyonu önler. Dezavantajı ise, dış ödemeler bilançosunda dengesizliklere yol açar.
- Esnek Döviz Kuru Sistemi Nedir? Döviz kurunun arz ve talep koşullarına göre günlük olarak belirlenmesidir. Bu sistemde geleceği öngörme zorlaşır. Spekülasyon yapılabilir. Esnek, dalgalı, yüzen döviz kuru olarak da adlandırılır.
- Döviz Kurunda Karma Sistem: Sabit ve esnek döviz kuru sisteminin karmasında oluşur. Yetkili makamlar esnek kura müdahalede bulunabilir. Sabit kura da esneklik kazandırılır. Spekülasyonlar önlenebilir. Üç çeşidi bulunmaktadır; Yönetimli Dalgalanma, Sürünen Pariteler Sistemi ve Bant Sistemi.
Döviz Arbitrajı Nedir?
Bir döviz, menkul kıymet, mal veya üretim faktörünün belli bir andaki fiyat farklılığından yararlanmak üzere, bu varlığın eşanlı olarak alınıp-satılmasına arbitraj denir. Risksiz ve anında oluşu arbitrajı, spekülasyondan farklılaştırır. Yer arbitrajı ve çapraz kur farkına dayalı arbitraj olarak ikiye ayrılır.
Döviz Spekülasyonu Nedir?
Geleceğe yönelik bir belirsizlik durumunda, bir kimsenin kendi tahminlerine dayanarak değer düşükken satın alma yüksekken satma işlemidir. Spekülasyon, ödemeler bilançosu, faiz ve enflasyon oranları, ihracattaki gelişmeler, dış borç ödemeleri gibi etkenleri dikkate alınarak yapılır.
Konvertibilite Nedir? Bir ülke ulusal parasının döviz piyasasında öteki ülke paralarına serbestçe dönüştürülmesidir.
Tek Fiyat Kanunu Nedir? Ulaşım masraflarının ve ticaret engellerinin olmadığı varsayımı altında. Yurtiçi ve yurtdışı fiyatlarının zamanla bir birine eşitlenmesidir. Tek fiyat kanunun geçerli olduğu durumda reel döviz kuru 1’e eşittir. Tek fiyat kanunu geçerliyken 1 birim ulusal paranın yurtiçi ve yurtdışındaki satın alma güçleri eşit olacaktır.