Devalüasyon nedir, ne demek? Devalüasyon bir ülkenin parasının değerinin başka bir para birimine, para birimi grubuna veya para birimi standardına göre kasıtlı olarak düşürmektir. Kısaca, paranın değer kaybetmesine devalüasyon denir. Piyasaya, devlet tarafından müdahaledir. Devalüasyonu yapma kararı hükümettedir.
TDK sözlük anlamı “değer düşürümü”dür. Fransızca kökenlidir.
Enflasyon ile devalüasyonun farkı, devalüasyonda devlet tarafından paranın değerinin düşürülmesidir ve kontrollüdür. Enflasyon ne demek? mal ve hizmetlerin fiyatlarının sürekli artmasıdır.
Devalüasyonun tersi revalüasyondur. Revalüasyon nedir? Ülke parasının diğer para birimlerine karşı değerinin artırılmasıdır.
Sabit döviz kuru veya yarı sabit döviz kuru olan ülkeler bu para politikası aracını kullanmaktadır. Düzenleme, devlet tarafından yapılmaktadır. Piyasaya müdahaledir.
Devalüasyon Olursa Ne Olur?
Devalüasyonda amaç, ekonominin dış ticaret açığıyla mücadele etmektir. Yurt içindeki mallar yurt dışına göre daha ucuza üretilir. Maliyetlerin düşmesi yereldeki firmaların uluslararası pazarlarda daha rekabetçi olmalarını sağlar.
Bunun yanı sıra, yerli tüketici için yurt dışından ürün almak pahalılaşır. Tüketici yurt dışından daha az ürün aldığı için servet yurt içinde kalır. Özetle devalüasyonda yurt dışına mal satışı artar; yurt dışından mal alışı azalır. Bu da dış ticaret açığını azaltır.
Devalüasyon Neden Yapılır? Devalüasyonun Sonuçları Nelerdir?
Devalüasyon yerel üreticileri korumakla birlikte verimlilikte düşüş yaşanabilir. Devalüasyon olursa, altın, EURO ve dolar yükselir. İhracatın artması yurt içinde toplam talebi artırır. Bu da enflasyona sebep olabilir.
Diğer taraftan yurt dışından alınan ürünler de pahalılaştığı için enflasyona yükseltebilir. Üreticiler yurt için fiyat rekabeti yapmaktan vazgeçer ve fiyatlar uluslararası pazara denk olana kadar yükselir. Bunlar olumsuz sonuçlarıdır.
Diğer taraftan, doğrudan dış yatırımları artırır. Ülkede risk söz konusu ise parasının değeri artan ülkeler (dış ülkeler), devalüasyon yapan ülkenin ucuz işgücü ve hammaddesinden yararlanmak ister. Devalüasyonda hedef dış yatırımcıyı ülkeye çekmektir. Dış yatırımcı, risk sebebiyle ülkeye gelmezse devalüasyon da başarısız olur. Devalüasyon bu nedenlerle yapılır.
Devalüasyon olursa, altın, euro ve dolar yükselir.
Dünyada Devalüasyon Örnekleri
Türkiye’de 1940, 1945, 1958 ve 1970 tarihinde devalüasyon yapılmıştır. Amaç, yurt dışından yatırımcı çekmektir ve üreticilerin yurt dışında rekabetini artırmaktır.
Dünyada Çin ve Amerika arasında yaşanan gerilimlerden biriside Çin’in yaptığı devalüasyonlardır. Çin devalüasyon yaparak, işgücü ücretlerini yurt dışına göre düşürmüştür. Böylelikle, ülkesine daha fazla yatırımcı çekmeyi amaçlamıştır. Buna karşılık Donald Trump, bazı Çin mallarına tarife koymakla tehdit etmiştir.
Türkiye’de Devalüasyon; Ne Zaman Oldu?
Fransızca olan devalüasyon, Osmanlıcadaki karşılığı tağşiştir. O dönemde devalüasyon ise, sikke ve akçedeki değerli maden miktarının düşürülmesi ile yapılmıştır. Tağşiş yani devalüasyon ilk olarak Osmanlı’da 1445 yılında Fatih döneminde yapılmış ve yeniçerinin ayaklanmasına sebep olmuştur. Fatih’den sonra da iktidara gelen her padişah sikke ve akçe içerisindeki değerli maden miktarıyla oynama yapmıştır. Türkiye’de 1945’li yıllar itibariyle bu politikadan vazgeçilmeye başlanmış ve TL’nin değeri düşürülmeye başlanmıştır. Türkiye’de devalüasyon tarihleri ise şu şekildedir.
- Türkiye’de ilk devalüasyon 7 Eylül 1946 tarihinde gerçekleşti – CHP İktidarı (Saraçoğlu)
- 4 Ağustos 1958 tarihinde – Demokrat Parti
- 10 Ağustos 1970 tarihinde – Adalet Partisi (Demirel)
- 21 Eylül 1977 tarihinde – CHP İktidarı (Ecevit)
- 1 Mart 1978 tarihinde – Milliyetçi Cephe Hük. (Demirel)
- 10 Haziran 1979 tarihinde – CHP Hükumeti (Ecevit)
- 24 Ocak 1980 tarihinde – Adalet Partisi (Demirel)
- 5 Nisan 1994 tarihinde – DYP, SHP Koalisyonu (Çiller)
- 22 Şubat 2001 tarihinde – DSP, MHP, ANAP Koalisyonu (Ecevit)
Devalüasyonda Yaklaşımlar
- Esneklikler Yaklaşımı
- J eğrisi etkisi
Esneklikler yaklaşımında ex+em≥1 olması durumunda başarı sağlanır. İhraç (ex) ve em ithal malları fiyat esnekliklerinin 1’den büyük olmasıdır. Buna esneklikler yaklaşımı ya da Masrshall-Lerner Yaklaşımı denir.
Devalüasyon sonrası dış ticaret bilançosu önce bozulmakta, sonra düzelme ortaya çıkmaktadır. Böylece, zaman içinde ticaret bilançosundaki gelişmeler bir J harfine benzemektedir. J eğrisi etkisi, kısa dönem esnekliklerinin düşük olmasına bağlı bir olaydır. Uzun dönemde düşük olmasının nedenleri;
- Sözleşmeler sebebiyle ithalat hemen kesilmez. İhracat hemen artmaz.
- Tüketicilerin yeni fiyat ve şartlara uyum sağlaması zaman alır.