Çarpan ya da çoğaltan nedir? Otonom harcamalarda meydana gelen bir değişimin geliri kaç kat artırdığını gösteren katsayıdır.

ilk kez Kahn tarafından kullanılmıştır. Marjinal tüketim eğilimi ne kadar büyükse, çoğaltan o kadar büyük olur. Marjinal tasarruf eğilimi ne kadar büyükse çoğaltan küçük olur.

Çarpan formülleri aşağıdaki gibidir;

Not: Gelir vergisinin olması durumunda formül paydaları (1-c(1-t)) şeklinde değiştirilmelidir.

Otonom harcamalardaki değişimim milli gelirde yarattığı etkiyi bulmak için şu formül kullanılır;

ΔY=(1/1-c(1-t))* ΔAE₀

AE: Milli Gelir

Gelir vergisi tüketimdeki uyarılmış artışları düşürmesinden dolayı çoğaltanı küçültür.

Kamu Harcamaları artışları geliri çarpan ile çarpımı kadar artırırken, azalışları da geliri çarpan ile çarpımı kadar azaltır.

Transfer harcaması çarpanı, transfer harcamalarında meydana gelen bir birimlik değişimin milli gelir üzerinde ne kadar etki yaratacağını gösteren kavramdır. Kamu harcamalarının milli gelir üzerindeki etkisi transfer harcamalarından daha fazladır.

Otonom vergi çarpanını transfer çarpanının tersidir. Transfer harcamasının değeri 3 ise vergi çarpanının değeri -3’tür.

Denk bütçe çarpanı, kamu harcaması kendisine eşit bir otonom vergi ile bütçe dengesinin sağlanmasıdır.

Çarpan Mekanizmasının İşlemesi için Gerekli Koşullar

• Eksik istihdam olması gerekir.
• Gelişmiş ülkelerde işlemektedir.
• Simetrik Çalışır.Otonom harcamalar artarken de azalırken de çarpan kadar etkili olur.