Cari hesap, iki kişinin herhangi bir hukuki sebep veya ilişkiden doğan alacaklarını teker teker ve ayrı ayrı istemekten karşılıklı olarak vazgeçip bunları ayrı ayrı alacak ve borç şeklinde çevirerek hesabın kesilmesinden sonra çıkacak artan tutarı isteyebileceklerine ilişkin sözleşmedir.
TTK’nın cari hesap hükmünden hareketle, bu sözleşmenin en temel fonksiyonu, taraflar arasındaki karşılıklı nakdi ödemelerin ve takasların önüne geçerek iş hayatında kolaylık sağlayan, gereksiz para hareketlerini ortadan kaldıran bir sözleşme olmasıdır.
Cari Hesap Sözleşmelerinin Genel Özellikleri
- Cari hesap sözleşmesi mutlaka yazılı yapılmalıdır.
- Sözleşmenin tarafları tacir olmak zorunda değildir. Herkes bu sözleşmeyi yapabilir.
- Cari hesap sözleşmesine kaydedilecek alacaklar mutlaka karşılıklı ve takası mümkün alacaklar olmalıdır.
- Bu sözleşme özel bir takas rejimidir.
- TTK’nın saydığı işlerden olduğundan bu konuda çıkacak uyuşmazlıklar “mutlak ticari dava” niteliğindedir.
Cari Hesapta Süreler
Hesap Devresi
- Kaydedilen hesapların taraflarca incelendiği borç kalemleri arasındaki farkın tespit edildiği devredir.
- Hesap devresinin süresi sözleşmeyle veya ticari teamülle belirlenebilir. belirlenmemişse, her takvim yılının son günü hesap kapatma günü sayılır.
- Hesap kapatılıp borç belirlendikten sonra, bakiye sonraki hesap devresine alacak olarak kaydedilir.
- Hesap devresi taraflarca belirlenmemişse, her takvim yılının son günü hesap devresi sayılır.
- Bakiyeyi alan taraf, aldığı tarihten itibaren 1 ay içinde itiraz etmezse bakiyeyi kabul etmiş sayılır.
Cari Hesap Sözleşmesinin Hükümleri
A. Yenileme
Yenileme bir borcun tesisi suretiyle eski borcun ortadan kaldırılmasıdır. yenileme gerçekleştiğinde alacaklı, alacağını eski borca tabi olmaksızın isteyebilir.
Herhangi bir kalem cari hesaba sadece kaydedilmiş olmaları borcun yenilendiği anlamına gelmez. Ancak, hesabın kesilmiş ve hesap sonucunun diğer tarafça kabul edilmiş olması durumunda borç yenilenmiş olur. bakiyenin kabulü ile yenileme gerçekleşmiş olduğundan alacaklı, kabul edilen bakiyeyi, bakiyeyi meydana getiren alacaklar dikkate alınmaksızın isteyebilir.
B. Alacaklı Borçlu Sıfatı
Cari hesap sözleşmesinde taraflar; birbirlerindeki alacaklarını, sözleşme süre:. sonuna kadar. karşılıklı olarak istemekten vazgeçtikleri için; cari hesap sözleşmest nin devam ettiği süre içinde taraflardan hiçbiri hukuken diğerinden alacaklı değildir, Alacaklı ve borçlu sıfatı sözleşme sonunda ortaya çıkar. Diğer bir ifadeyle, tarafların birbirlerindeki alacaklarını. sözleşme süresinin sonuna kadar istemekten vazgeçmeleri neticesinde cari hesap sözleşmesi devam ettiği sürece başka bir şekilde tasarruf hakkına sahip değildirler. Buna göre taraflar alacaklarını; bakiyenin tespitine kadar devredemezler, haczedemezler, talep edemezler; bakiyenin tespitinden sonra ise bakiye. ancak alacak olarak dermeyan edebilir. Sözleşme süresi içinde alacaklı ve borçlu sıfatı hukuken belli olmadığı için borçlunun temerrüdü düşünülemeyeceği gibi, cari hesabı teşkil eden kalemlerde zamanaşımı da işlemez. Türk Ticaret Kanunu’nun 77. maddesinde bahsedilen “bölünmezlik” prensibi de bu esasın neticesidir.
C. Bakiyenin Haczi
Cari hesaba geçirilen alacak ve borç kalemleri ayrılmaz bir bütün teşkil ettiğinden ve cari hesap kesilmeden önce taraflardan hiçbiri hukuken alacaklı veya borçlu sayılmayacağından; cari hesap süresince alacaklılar alacak kalemlerini haczettiremezler. Bir başka deyişle, cari hesap kesilmeden önce taraflardan hiçbiri alacaklı ve borçlu sayılamayacağından hesap kalemlerini de haciz ettirmek mümkün değildir. Bu sebeple haciz için bakiyenin tespitini beklemek gerekir.
Haciz halinde bakiye hemen istenemez. Haciz talep eden alacaklı, bakiyeden kendi alacağına karşılık gelen kısmın ödenmesini ancak hesap devresinin bitiminden sonra isteyebilir.
Cari Hesaba Geçirilemeyen Alacaklar
- Takası mümkün olmayan alacaklar
- Belirli bir amaca harcanmak veya ayrıca emre hazır tutulmak üzerine teslim olunan para ve mallardan doğan alacaklar
- Cari hesap sözleşmesinden önce mevcut olan alacaklar
- Tahsil edilmemiş ticari senetler
Cari Hesabın Sona Ermesi
- Belli süreli cari hesap sözleşmelerinde sürenin bitimiyle
- Belirsiz süreli cari hesap sözleşmelerinde taraflardan birinin fesih ihbarıyla
- Taraflardan birinin iflasıyla
- Taraflardan birinin ölümü ya da kısıtlanması halinde; diğer taraf, kısıtlamanın kanuni temsilcisi veya mirasçılar tarafından 10 gün önceden haber verilip, sözleşmenin feshiyle (bakiyenin ödenmesi hesap devresi sonunda istenebilir.)
- Bakiyenin hacziyle (Taraflardan birinin alacaklısı bakiyeyi haczettirir ve borçlu olan taraf 15 gün içinde haczi kaldırtmazsa, diğer taraf sözleşmeyi feshedebilir.)
Zamanaşımı
Cari hesap sözleşmesinde bakiyeyi isteme hakkı, 5 yıllık Zamanaşımına tabidir.