Esneklik Nedir?
Esneklik, bağımsız değişkendeki %1 değişmenin bağımlı değişkeni % kaç etkilediğini gösteren kavrama denir. Diğer bir deyişle; İki iktisadi değişkenin birbirine duyarlılığı esnekliği ifade etmektedir. iktisat literatüründe temelde iki esneklik türü vardır. Bunlar; talep esnekliği ve arz esnekliğidir. talep esnekliği talebin fiyat, talebin gelir ve talebin çapraz fiyat esnekliği şeklinde üç kısımdan oluşurken, arz esnekliğinde ise yalnızca arzın fiyat esnekliği vardır.
1. Talebin Fiyat Esnekliği
Talebin fiyat esnekliği, tüketicinin bir maldan talep ettiği miktardaki yüzde değişmenin o malın fiyatındaki yüzde değişmeye oranına eşittir.
Talep edilen miktar, o malın fiyatı ile ters yönlü değiştiğinden talebin fiyat esnekliği daima negatiftir. Ancak yorumlanırken pozitif olarak düşünülmektedir.
Talebin fiyat esnekliği 5 grupta incelenir;
- Ed> 1 ⇒ Esnek taleptir. (%ΔQ>%ΔP)
- Ed< 1 ⇒ İnelastik taleptir. ( %ΔP> %ΔQ)
- Ed= 1 ⇒ Birim Esnek Taleptir. (%ΔQ=%ΔP)
- Ed=0 ⇒ Sıfır Esnek Taleptir. (Tam inelastik)
- Ed= ∞ ⇒ Sonsuz Esnek Talep- Tam Esnek Talep
Esnekliği Etkileyen Faktörler
- Mala yapılan harcama büyüdükçe esneklik yükselmektedir.
- İkame kolaylığı artarsa esneklik artar.
- Esneklik kısa dönemde düşük, uzun dönemde yüksektir.
- Zorunlu malların esnekliği düşüktür. Örneğin su zorunlu bir mal olduğu için esnekliği düşüktür. Lüks mallarda ise esneklik yükselmektedir.
Fiyat Esnekliğinin Ölçülmesi
Talep eğrisi üzerindeki belli bir noktadaki esnekliğe talebin nokta esnekliği, iki nokta arasındaki esnekliğe de talebin yay esnekliği denir. Talep eğrisi üzerindeki noktalar uzak olduğunda, temel alınan P ve Q bileşimine göre yay esnekliğinin farklı ölçülmesini önlemek için orta nokta yay esnekliği formülü ile ölçmek gerekir.
Esneklik ve Eğim İlişkisi
Doğrusal talep eğrisi üzerinde esneklik sonsuz sayıda değer alırken eğim sabit değer almaktadır. Hiperbolik Talep içinEsneklik sabittir. Eğim sonsuz sayıda değer alır.
Talep fonksiyonu lnQ= a-b lnP talep fonksiyonu şeklinde ifade ediliyorsa -b parametresi talep esnekliğini ifade eder.
Esneklik ve eğim birbirinin tersidir.
Esneklik ve Eğim karşılaştırmasıEsneklik
- Yüzdesel bir değişimi gösterir.
- Duyarlılık ölçüsüdür.
- Talep doğrusu üzerinde her noktada farklı değerlere sahiptir. Orta noktasında esneklik 1, orta noktasının altında birden küçük, üstünde ise birden büyük bir değer alır.
Eğim
- Mutlak bir değişimi gösterir.
- Doğru üzerinde her noktada aynı değerlere sahiptir.
- Duyarlılık ölçüsüdür.
Fiyat Tüketim Eğrisi ve Esneklik İlişkisi
Fiyat Tüketim Eğrisi yardımı ile sadece sonsuz esnek talep eğrisi çizilemez.
- TR= P. Q
- Malın fiyatı yükseldikçe esneklik artar
- Esneklik 1’den büyük olduğu zaman fiyat düştüğünde toplam hasıla artacaktır.
- Esneklik 1’den küçük olduğunda fiyat arttığında toplam hasıla artacaktır.
- Esneklik 1’e eşit olduğunda, fiyat değişimi hasılayı değiştirmez.
2.Çapraz Talep Esnekliği
Malların arasındaki tamamlayıcı-ikame mal durumu öğrenilir.
Çapraz talep esnekliği pozitif ve negatif çıkabilir.
Eç=0 ⇒ Alakasız mallar- ilişkisiz mallar
Eç<0 ⇒ Tamamlayıcı Mal
Eç>0 ⇒İkame Mallar
3.Gelir Esnekliği
Tüketicinin gelirinin “1” birim değiştiğinde miktarın bu değişmeye tepkisidir.
Em>0 ⇒ normal (üstün)
0<Em<1 ⇒ Zorunlu Mal
Em>1 ⇒ Lüks mal
Em< 0 ⇒ Düşük Mal
4. Engel Eğrisi ve Esneklik
Arz Esnekliği
Bir maldan arz edilen miktarın o malın fiyatındaki değişmelere olan duyarlılığın, arzın fiyat esnekliği denir.
Es>1 ⇒ Esnek Arz
Es<1 ⇒ İnelastik Arz
Es=1 ⇒ Birim Esnek Arz
Es=0 ⇒ Sıfır Esnek
Es=∞ ⇒ Sonsuz Esnek
Arz Esnekliğini Etkileyen Unsurlar
- Girdilerin üretime ayarlanma süresi denilince akla kısa ve uzun dönem gelmelidir.
- Fiyat değişiminin geçici ya da kalıcı olması etkilemektedir. Fiyat geçici ise inelastiktir. Kalıcı ise arz daha esnektir.