İşletme faaliyetlerinde kullanılmak üzere alınan duran varlıklar için aşınma, yıpranma, eskime gibi nedenlerle uğradıkları değer kayıplarına amortisman denir. Dönem sonunda amortisman hesaplandığı için bu işlem “dönemsellik” kavramı gereği yapılır. Başlıca amortisman hesaplama yöntemleri;
- Takdir Esasına göre
- Çalışma Saatlerine göre
- Hizmet Birimlerine göre
- Eşit Paylı
- Azalan Paylı
- Artan Paylı
- Olağanüstü (fevkalade) yöntemleridir.
Vergi Usul Kanununa göre Amortisman Hesaplama Yöntemleri;
- Madenlerde Amortisman
- Arsa ve Arazilerde Amortisman
- Olağanüstü (fevkalade) Amortisman
- Normal (Eşit Paylı) Amortisman
- Azalan Kalanlar (Bakiyeler) Yöntemi.
Not: Verilen Avanslar, Yapılmakta Olan Yatırımlar, Arsa ve Araziler (boş ise) için amortisman ayrılmaz.
1. Normal Amortisman Yöntemi
Normal amortisman formülleri şu şekildedir;
# Amortisman Oranı : 1/ Ekonomik Ömür
# Amortisman Payı: Maliyet Bedeli x Amortisman Oranı
Örnek; 2009 yılında 100000 TL maliyetli makine satın alınmıştır. Makinenin ömrü 5 yıl normal amortisman yöntemi kullanıldığına göre;
- Yıllık amortisman payı kaçtır?
- 31.12.2011 tarihli bilançoda makinenin birikmiş amortisman tutarı ne kadardır?
- 2013 yılında makinenin net değeri nedir?
Makinenin Yıllık amortisman payı;
Amortisman Oranı; 1/ 5 (makinenin ömrü): %20
Amortisman miktarı ise 100 000(maliyet bedeli) x %20: 20 000 TL’dir.
Birikmiş Amortisman Tutarı;
2009+2010+2011= 3 yıl x 20 000 TL= 60000 TL
2011 yılında makinenin net değeri;
Net Değer: Maliyet – Birikmiş Amortisman
100 000-60 000= 40 000 TL
2. KIST Amortisman Yöntemi
- Yalnızca binek otolarına uygulanır.
- KDV dahi fiyat üzerinden amortisman uygulanır.
- Binek otosunun aktife girdiği aydan itibaren başlanarak amortisman hesaplanır.
- Amortisman ayrılmayan aylara düşen bakiye son yıla eklenerek itfa edilir.
Örnek; işletme 31.11.2015 tarihinde KDV dahil 60 000 TL’lik binek otosu almıştır. Ekonomik ömrü 5 yıl olan aracın amortismanı normal amortisman yöntemiyle hesaplanacaktır;
Amortisman oranı: 1/5
Birikmiş amortisman tutarı: ((60000 x0,2)/12) x 2 ay ( kullanılan ay)=2000 TL
| 2016 | 60000 x 0,2= | 12000 |
| 2017 | 60000 x 0,2= | 12000 |
| 2018 | 60000 x 0,2= | 12000 |
| 2019 | 60000 x 0,2= | 12000 + 10000 |
2019 yılında 10000 TL ile toplamamızın nedeni amortisman ayrılmayan aylara düşen bakiye son yıla eklenmesinden dolayıdır.
3. Azalan Bakiyeler ya da Kalanlar Yöntemi
- Normal amortismanın 2 katı alınarak oran belirlenir.
- Bu oran kanunda %50’yi geçemez.
- Normal amortisman yönteminden azalana geçiş yokken, azalan bakiyeler yönteminden normal amortisman yöntemine geçiş vardır.
Örnek; Maliyeti 100000 TL, ekonomik ömrü 4 yıl olan taşıt için azalan bakiyeler yöntemine göre amortisman ayrılacaktır;
Amortisman oranı: 1/4 x 2 = % 50
| Yıllar | Maliyet | Amortisman Oranı | Amortisman Payı |
| 1. Yıl | 100000 | 0,5 | 50000 |
| 2. Yıl | 50000 (100000-50000) | 0,5 | 25000 |
| 3. Yıl | 25000 (50000-25000) | 0,5 | 12500 |
| 4. Yıl | – | – | 12500 |
Son yıl amortisman hesaplanmayacağı için 4. yıl amortisman hesaplanmamıştır.
Amortisman Kayıt Yöntemleri
1. Direkt Yöntem
Varlığın Direkt kendinden oluşur.
| 31.12 | Borç | Alacak | |
| -Genel Yönetim Giderleri -Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri -Genel Üretim Giderleri -ARGE | xxx | ||
| -Duran Varlık Hesapları | xxx |
2. Endirekt Yöntem
| 31.12 | Borç | Alacak | |
| -Genel Yönetim Giderleri -Pazarlama Satış Dağıtım Giderleri -Genel Üretim Giderleri -ARGE | xxx | ||
| -Birikmiş Amortismanlar | xxx |
Endirekt yöntemde duran varlık hesapları yerine Birikmiş Amortismanlar Hesabı kullanılır.
Örnek; İşletme maliyeti 120000 TL birikmiş amortismanı 50000 TL olan makineyi 80000 +8000 (%10 KDV)’ye senet karşılığı satmıştır.
# Duran varlık satışında amaç kar etmek ise yapılacak kayıt şu şekildedir;
| Duran Varlık Satışı | Borç | Alacak | |
| -Birikmiş Amortisman -Diğer Çeşitli Alacaklar | 50,000 88,000 | ||
| -Tesis Makine ve Cihazlar -Hesaplanan KDV -Diğer Olağan Gelir ve Karlar | 120,000 8000 10,000 |
# Duran varlık satışında amaç yenilemekse yapılacak kayıt şu şekildedir;
| Duran Varlık Satışı | Borç | Alacak | |
| -Birikmiş Amortisman -Diğer Çeşitli Alacaklar | 50,000 88,000 | ||
| -Tesis Makine ve Cihazlar -Hesaplanan KDV -Özel Fonlar | 120,000 8000 10,000 |
Özel fonlar, Özkaynaklarda kar yedekleri hesap grubunda yer alır
# 3 yıl içinde yeni duran varlık alınmazsa yapılacak kayıt;
| Duran Varlık Satışı | Borç | Alacak | |
| -Özel Fonlar | 10,000 | ||
| -Diğer Olağan Gelir ve Karlar | 10,000 |
Örnek; maliyeti 80,000 TL, birikmiş amortismanı 48,000 TL olan demirbaş yenilemek amacıyla % 18 KDV dahil 70,800 TL peşin satılmıştır. 3 ay sonra %18 KDV dahil 82,600 TL’ye demirbaş satın alınmış olup ekonomik ömrü 5 yıldır. Normal amortisman yöntemine göre amortisman ayrılacaktır. (Endirekt yönteme göre)
# Eski demirbaşın satış kaydı;
| Duran Varlık Satışı | Borç | Alacak | |
| -Birikmiş Amortisman -Kasa | 48,000 70,800 | ||
| -Tesis Makine ve Cihazlar -Hesaplanan KDV -Diğer Olağan Gelir ve Karlar | 80,000 10,800 20,000 |
# 3 ay içinde yeni demirbaş alımı;
| Demirbaş Alımı | Borç | Alacak | |
| -Demirbaşlar -İnd. KDV | 48,000 70,800 | ||
| -KASA | 80,000 |
# ilk 2 yıl amortisman kaydı;
Amortisman oranı: 1/5
Yıllık amortisman Payı: 70,000 x 1/5= 14000
| 31.12 (1 yıl) | Borç | Alacak | |
| -Özel Fonlar | 14,000 | ||
| -Birikmiş Amortismanlar | 14,000 |
| 31.12 (2 yıl) | Borç | Alacak | |
| -Özel Fonlar -Genel Yönetim Giderleri | 6,000 9,000 | ||
| -Birikmiş Amortismanlar | 14,000 |
| Özel Fonlar | |
| (-) 14,000 6,000 | (+) 20,000 |